Ադրբեջանի Հանրապետությունը գործնական գործողություններ է սկսել Արցախում բնակվող հայ բնակիչների վերաինտեգրման ուղղությամբ։ Այս կապակցությամբ Արցախի բնակիչների հետ կապերի պատասխանատու նշանակված Ռամին Մամեդովը 2023 թվականի սեպտեմբերի 21-ին, 25-ին և 29-ին հանդիպել է Եվլախ և Խոջալու քաղաքների հայ բնակիչների ներկայացուցիչների հետ։ Հանդիպումների ընթացքում ներկայացվել են Ադրբեջանի Հանրապետության վերաինտեգրման ծրագրերը և քննարկումներ են ծավալվել այդ ուղղությամբ։
Նշվել է, որ վերաինտեգրումն իրականացվում է ԱՀ տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության շրջանակներում՝ ԱՀ Սահմանադրության, օրենքների և միջազգային պարտավորությունների հիման վրա։
Անկախ էթնիկ, կրոնական կամ լեզվական պատկանելությունից՝ բոլորի հավասար իրավունքներն ու ազատությունները երաշխավորված են, ներառյալ բոլորի անվտանգությունը։
Իրավական և վարչական ոլորտ.
Հայաստանի բնակիչների բնակության տարածքներում կառավարումն իրականացվում է ԱՀ նախագահի հատուկ ներկայացուցչությունների միջոցով։ Բնակիչները կարող են ներգրավվել հատուկ առաքելությունների աշխատանքում։
Ադրբեջանի Հանրապետության օրենսդրության համաձայն՝ մունիցիպալիտետները ձևավորվում են ընտրությունների միջոցով։ Բնակիչների քաղաքացիության հարցերը լուծվում են համապատասխան ընթացակարգերի հիման վրա՝ Ադրբեջանի Հանրապետության Սահմանադրությանը և օրենսդրությանը համապատասխան:
Անվտանգության շրջանակը.
Զինաթափման և զորացրման գործընթացն ավարտված է, և բնակիչներից առգրավվում է ողջ զենքը։ ԱՀ ներքին գործերի մարմիններն ապահովում են տարածքում հասարակական կարգի պահպանությունը և բնակիչների անվտանգությունը։ Բնակիչները կարող են ներգրավվել ներքին գործերի մարմիններում աշխատանքի մեջ:
Տնտեսական ոլորտ.
Բնակիչների բնակության տարածքներին ֆիզիկական և սոցիալական ենթակառուցվածքների (կրթություն, առողջապահություն, էներգիա, գազ, ջուր, ճանապարհ, կապ, հողի բարելավում և այլն) ապահովումը որոշակի ժամանակահատվածում հասցվում է հանրապետական միջինի մակարդակին։ Խրախուսական միջոցառումների փաթեթը, ներառյալ հարկային և մաքսային արտոնությունները, կապված հատուկ տնտեսական ռեժիմի հետ, որը ներդրվել է Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջանների տնտեսական զարգացումն արագացնելու նպատակով, վերաբերում է այն տարածքներին, որտեղ ապրում են բնակիչները։ Ադրբեջանական Հանրապետության ազգային արժույթն ամբողջությամբ շրջանառության մեջ է մտնում։
Միջոցներ են ձեռնարկվում բնակիչների բնակության վայրերում իրականացվող ձեռնարկատիրական գործունեությանն աջակցելու համար։ Արտոնյալ վարկերը, տոկոսների սուբսիդիաները, վարկերի երաշխիքները և այլ ֆինանսական գործիքներ, որոնք օգտագործվում են երկրում՝ կապված տնտեսվարող սուբյեկտների համար ֆինանսավորման հասանելիության ընդլայնման հետ, տարածվում են այն տարածքների վրա, որտեղ ապրում են ռեզիդենտները: Ֆերմերներին տրամադրվում են սուբսիդիաներ և ազատված են բոլոր հարկերից, բացի հողի հարկից։ Գույքային հարցերը կարգավորվում են Ադրբեջանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան:
Սոցիալական ոլորտ.
Բնակիչները ենթակա են ամբողջ հանրապետությունում կիրառվող աշխատավարձի և սոցիալական նպաստների համակարգին։ Բնակիչները ապահովագրված են Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջաններում սոցիալական ոլորտում իրականացվող նպաստների, սոցիալական ծառայությունների և զբաղվածության ծրագրերով։ Բնակիչները օգտվում են բջջային ծառայություններից (Mobile ASAN և Mobile DOST):
Մշակույթի, կրթության և կրոնի ոլորտ.
Բնակիչներին երաշխավորվում է իրենց մշակույթը և էթնոմշակութային առանձնահատկությունները պահպանելու և զարգացնելու իրավունքը։Ապահովվում է կրոնի ազատությունը և մշակութային և կրոնական հուշարձանների պահպանությունը։ Ստեղծվում է հայերենի օգտագործման հնարավորություն։
Շարունակվելու են շփումները Հայաստանի բնակիչների ներկայացուցիչների հետ վերաինտեգրման գործնական իրականացման շուրջ։
Օֆելյա Հովհաննիսյան
